Wiosną 1940 r. strzałami w potylicę Sowieci pozbawili życia 22 tys. obywateli polskich – głównie oficerów Wojska Polskiego i policjantów. Miejscami zbiorowych mordów dokonanych na Polakach były: Katyń, Charków, Miednoje, Bykownia i Kuropaty. Przez kilkadziesiąt lat Związek Sowiecki zatajał swój udział w zbrodni rozpowszechniając kłamstwo, że dokonali jej Niemcy. Informację o odkryciu w Katyniu zbiorowych grobów polskich oficerów podało 11 kwietnia 1943 r. radio niemieckie. Dwa dni później w Berlinie w siedzibie Ministerstwa Spraw Zagranicznych odbyła się konferencja prasowa poświęcona mogiłom odnalezionym przez Niemców. Ta ponura, krwawa tragedia w dzisiejszych czasach nosi także inny, szerszy wymiar zwany pamięcią społeczną, której powinnością jest przywrócenie zbiorowej świadomości nazwisk bestialsko pomordowanych. Tym samym staje się ona trwałym elementem niepomiernych starań w zakresie zachowania pamięci i prawdy o ludziach, dzięki którym żyjemy w wolnej Polsce.

 

Zasób wiadomości o czeladzianach – ofiarach zbrodni katyńskiej jest już dość spory, lecz niewątpliwie uznać go trzeba za wciąż niepełny. Choć w proces identyfikacji, tworzenia biogramów czy nawet biografii osób związanych z naszym miastem odnalezionych w dołach śmierci został włożony wprost gigantyczny wysiłek, jego zakończenie pozostaje wyzwaniem na przyszłość.

 

Wymownymi symbolami naszej pamięci o dramatycznych losach czeladzkich Bohaterów walk o Niepodległą są sugestywne monumenty oraz tablica pamiątkowa:

 

Pomnik Katyński znajdujący się na parafialnej nekropolii przy ul. Nowopogońskiej został wzniesiony w 2006 r. dzięki zaangażowaniu grupy osób skupionych wokół Społecznego Komitetu Budowy Pomnika ze środków finansowych Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Gminy Czeladź, jak również datków pochodzących od osób prywatnych. W jego cokole umieszczono ziemię z polskiego cmentarza wojskowego w Miednoje wraz z listą zamordowanych oficerów WP oraz policjantów.

 

Jesienią tego samego roku odsłonięto też umiejscowiony przed budynkiem Komisariatu Policji przy ul. Staszica 5 obelisk poświęcony pamięci funkcjonariuszy Policji Państwowej Komisariatu w Czeladzi mającego w okresie dwudziestolecia międzywojennego swą siedzibę przy ul. Bytomskiej 35. Inicjatorami powstania postumentu byli uczniowie klasy I Liceum Profilowanego Zespołu Szkół nr 1 wraz z wychowawczynią Iwoną Sułkowską. W 2010 r. dołączone doń zostały tablice zawierające nazwiska ofiar.

 

W ścianie północnego ramienia transeptu po lewej stronie ołtarza głównego kościoła farnego pw. Matki Bożej Bolesnej w Czeladzi-Piaskach znajduje się ufundowana w 2010 r. przez Zbigniewa Krakowskiego tablica upamiętniająca obrońców Ojczyzny: oficerów Wojska Polskiego – ppor. Mieczysława Krakowskiego i ppor. Stanisława Janickiego oraz policjantów – st. post. PP Stanisława Fonfarę, a także st. post. PP Józefa Kołodziejczyka.