Cmentarz żydowski
Miejscem wyjątkowym na historycznej i zabytkowej mapie Czeladzi jest cmentarz żydowski przy ulicy. Będzińskiej 64. Od 2011 roku, kiedy mocą porozumienia nekropolia została przejęta przez gminę Czeladź, Muzeum Saturn powierzono jego administrację.
Założony w początkach XX stulecia kirkut, wspólna nekropolia dla wyznawców judaizmu z Będzina i Czeladzi, został podzielony zgodnie z XIX-wieczną tradycją chasydzką na kwatery: żeńską – po lewej i męską – po prawej stronie od wejścia. Na kirkucie o powierzchni liczącej ponad 1,5 ha znajduje się ponad 3 tysiące nagrobków, wśród których dostrzec można monumentalne macewy o dekoracyjnym, plastycznym wykończeniu – na części z nich do dnia dzisiejszego widoczne są charakterystyczne fragmenty typowej dla tradycji żydowskiej barwnej polichromii. Ikonografia macew jest zróżnicowana, zwykle nawiązuje jednak do tradycyjnych symboli typowych dla judaistycznej sztuki sepulkralnej. Inskrypcje nagrobne utrwalone zostały w języku hebrajskim, jidysz, polskim, niemieckim, a nawet esperanto.
Niszczejący i zaniedbany po II wojnie światowej cmentarz został uporządkowany w 1988 roku dzięki wysiłkowi, determinacji i funduszom czeladzianina Mońka Stawskiego i grupy jego przyjaciół, którzy wykonali ogrodzenie, ustawili przewrócone nagrobki oraz odrestaurowali część macew. Dzięki temu dziś czeladzki kirkut jest jednym z najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich w województwie śląskim a nawet w południowej Polsce.
Muzeum otacza obiekt opieką polegającą na prowadzeniu bieżących prac porządkowych. Ważna jest także opieka merytoryczna – w jej ramach pracownicy Muzeum oprowadzają po cmentarzu, prowadzą na jego terenie warsztaty edukacyjne, a także kwerendy archiwalne i prace badawcze nad dziejami nekropolii.
Zwiedzanie cmentarza
Istnieje możliwość indywidualnego zwiedzania cmentarza żydowskiego. Klucz do bramy cmentarnej znajduje się u P. Sławomira Łacha, w budynku sąsiadującym z nekropolią. W celu otwarcia bramy prosimy o kontakt pod numerem telefonu: 516 300 169.
Szczegółowych informacji dotyczących zwiedzania kirkutu udzielają pracownicy Działu Historii Miasta i Górnictwa Zagłębia Dąbrowskiego Muzeum Saturn w Czeladzi, tel. 32 265 42 98.
Wyszukiwarka grobów
Na potrzeby zwiedzania cmentarza i odnajdywania grobów przodków powstała specjalna wyszukiwarka, umożliwiająca wyszukanie grobów pochowanych na cmentarzu osób. Wpisując w wyszukiwarkę tylko imię, nazwisko lub datę śmierci uzyskujemy wykaz osób, których dane są zbieżne z wprowadzonymi przez nas informacjami. Klikając wybraną osobę, otrzymujemy wszystkie informacje, które udało się odczytać z macewy, czyli imię, nazwisko, datę śmierci, wiek zmarłego, imię ojca, a czasem także małżonka/małżonki. Co jednak najważniejsze – otrzymujemy także informację o stronie (prawa lub lewa) i rzędzie, w którym został pochowany zmarły. Dzięki temu z łatwością można odnaleźć miejsce spoczynku interesującej nas osoby. Informacja to szczególnie ważna dla bliskich i krewnych pochowanych na kirkucie Żydów, którzy przybywają z zagranicy by oddać hołd spoczywającym tu przodkom. Strona dostępna jest w polskiej i angielskiej wersji językowej. Po otwarciu konkretnego wyniku, oprócz wzmiankowanych danych personalnych załączone jest też zdjęcie macewy.
Na cmentarzu znajdują się specjalne słupki oznaczające kolejne rzędy. Bardzo ułatwi to odszukanie grobu i oszczędzi tak żmudnego dotąd odliczania kolejnych ciągów nagrobków.
