Kondratowicz Hieronim

– urodził się 23 września 1846 r. w Sandomierzu w rodzinie unickiej jako syn Jana i Izabeli z Kontkiewiczów. W dwunastym roku życia został zmuszony z rodziną do przyjęcia religii prawosławnej, lecz w 1905 r. po wydaniu przez cara Mikołaja II ukazu tolerancyjnego wrócił do wiary chrześcijańskiej.

W 1863 roku ukończył gimnazjum w Radomiu i podjął studia w warszawskiej Szkole Głównej, którą ukończył w 1867 r. w stopniu magistra nauk przyrodniczych. Następnie kontynuował naukę w Instytucie Górniczym w Petersburgu uzyskując tytuł inżyniera górnictwa jako jeden z pierwszych Polaków. Karierę zawodową rozpoczął w 1872 r. w kopalniach węgla Zagłębia Donieckiego i przy poszukiwaniu złóż rud żelaza. W latach 1885-1887 Kondratowicz pracował jako inżynier miejski w Odessie. W tym czasie pełnił funkcję sekretarza Odesskiego Oddziału Rosyjskiego Towarzystwa Technicznego i redagował „Zapiski” Towarzystwa. W 1887 r. został powołany na urząd okręgowego inżyniera górniczego w I Okręgu Górniczym obejmującym teren dawnego Zachodniego Okręgu Górniczego Królestwa Polskiego, z ramienia którego nadzorował działalność wszystkich kopalń oraz hut. Wprowadzony przez niego długofalowy program działań kontrolno-prewencyjnych przyczynił się w poważnym stopniu do poprawy stanu przestrzegania bezpieczeństwa pracy. Za kadencji Kondratowicza wydane zostały także nowe akty prawne regulujące funkcjonowanie zakładów górniczych na terenie Królestwa Polskiego, przy wydaniu  których brano pod uwagę jego opinie. Spośród nich jednymi z najbardziej istotnych były: skrócenie dnia pracy z 12 do 11,5 godziny na dobę, ustanowienie 10 godzinnej pracy w porze nocnej, wprowadzenie obowiązku udzielania robotnikom bezpłatnej pomocy lekarskiej przez zakłady pracy, jak również zakładanie szpitali przez przedsiębiorstwa zatrudniające ponad tysiąc osób.

Wykorzystując wydany ukaz carski ograniczający prawa cudzoziemców w zarządzaniu przedsiębiorstwami w pasie przygranicznym, Kondratowicz starał się wprowadzić polskich inżynierów i techników na stanowiska kierownicze, do tej pory opanowane niemal całkowicie przez Niemców i Francuzów. W 1891 r. z inicjatywy Kondratowicza i pod jego przewodnictwem powstał w Dąbrowie oddział Cesarskiego Towarzystwa Technicznego. Od samego początku przybycia do Zagłębia Dąbrowskiego angażował się w sprawy powstającej w Dąbrowie Szkoły Górniczej zwanej „Sztygarką”, w której przez lata prowadził wykłady z górnictwa. Stały się one, obok literatury zagranicznej, podstawą do opracowania książki w języku rosyjskim – „Gornoje iskusstwo” (1898 r. cz. I i 1900 r. cz. II). W 1903 r. praca ta, znacznie udoskonalona ukazała się jako dwutomowe polskie wydawnictwo, na którym przez najbliższe 50 lat miały wychowywać się kolejne pokolenia inżynierów i techników górniczych. Kondratowicz był także jednym z inicjatorów wzniesienia w Dąbrowie w latach 1893-95 tzw. Resursy, czyli Klubu tworzonego przez kupców, przemysłowców oraz właścicieli ziemskich, który z czasem stał się ogniskiem życia kulturalnego.

W marcu 1899 r. Kondratowicz zrezygnował ze stanowiska inżyniera okręgowego i 1 kwietnia objął posadę dyrektora kopalni „Saturn” objętej wtedy zarządem przez łódzkich przemysłowców. Siedem lat później, po uzyskaniu mandatu poselskiego, zasiadł w I Dumie Państwowej w Rosji. Po rezygnacji z funkcji dyrektora czeladzkiej kopalni, Ogólne Zgromadzenie Akcjonariuszy wybrało go na członka Rady Zarządzającej Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego „Saturn” SA. W tym czasie osiedlił się w Warszawie i oddał głównie pracy społecznej. Był między innymi prezesem warszawskiego oddziału Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu „Rozwój”, prezesem Towarzystwa Biblioteki Publicznej, członkiem Zarządu Towarzystwa Kursów Naukowych.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został powołany do składu Komisji dla ujednolicenia prawa górniczego w Polsce. Przez pewien czas pracował również w Departamencie Górniczo- Hutniczym Ministerstwa Przemysłu i Handlu zajmując się sprawami nadań górniczych. Brał czynny udział w działalności organizacji technicznych. Do końca życia pozostawał honorowym członkiem Stowarzyszenia Polskich Inżynierów Górniczych i Hutniczych. Współdziałał też przy założeniu w 1919 r. Państwowej Szkoły Górniczej i Hutniczej w Dąbrowie Górniczej, która kontynuowała tradycje „Sztygarki”. Został także prezesem jej Rady Opiekuńczej. Inżynier Hieronim Kondratowicz był ponadto aktywnym członkiem Komitetu Organizacyjnego, którego zadaniem było powołanie w Krakowie wyższej uczelni kształcącej inżynierów górników i hutników. W  kwietniu 1923 roku za wybitne zasługi położone dla polskiej nauki technicznej oraz za owocną i patriotyczną działalność około rozwoju polskiego przemysłu górniczego otrzymał tytuł doktora honoris causa Akademii Górniczej w Krakowie. Niestety nie dane mu było odebrać dyplomu osobiście. W maju 1923 r. przybył do Dąbrowy Górniczej na zjazd wychowanków „Sztygarki”. Opuszczając miasto zasłabł na dworcu kolejowym wsiadając do pociągu jadącego do Warszawy. Zmarł w nocy 20 maja. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Warto zaznaczyć, że jego żoną była Bronisława Kondratowiczowa, z domu Łapczyńska, pionierka fotografii tradycyjnego budownictwa ludowego.

 

Skip to content