Zbiory

Podstawę zbiorów Muzeum Saturn utworzyły przekazy Czeladzkiej Izby Tradycji. Celem pozyskania znajdujących się w rozproszeniu materiałów źródłowych mających związek z Czeladzią Muzeum inicjowało kontakty z instytucjami, urzędami, lecz zwłaszcza z osobami prywatnymi, prowadząc równolegle również kwerendy w domach aukcyjnych oraz na portalach internetowych. Przy poparciu ówczesnych władz miejskich rozpoczęto wielką kampanię informacyjną w lokalnej prasie. Apelowano do mieszkańców miast o pomoc w zbieraniu pamiątek. W ten sposób poprzez zakupy, dary, przekazy i depozyty kolekcja muzealna systematycznie powiększała się. Czeladzka placówka muzealna gromadzi oraz chroni obiekty kultury materialnej w statutowo określnym zakresie w dziedzinie historii miasta, dziejów górnictwa i geologii. Zbiory liczące aktualnie ponad trzy tysiące eksponatów podlegają katalogowaniu, inwentaryzowaniu, naukowemu opracowywaniu oraz ewidencjonowaniu w formie elektronicznej.

Trzon historycznych zbiorów Muzeum Saturn stanowi bogata dokumentacja dotycząca wielowątkowej przeszłości Czeladzi i losów jej mieszkańców, którą tworzą archiwalia rodzinne, pisma urzędowe, osobista i administracyjna korespondencja, świadectwa życia codziennego – afisze, ulotki, plakaty, druki okolicznościowe. Na uwagę zasługuje ponadto nieoceniona baza materiałowa dotycząca dziejów kultury, oświaty, społecznych stowarzyszeń oraz organizacji. Bogactwo i różnorodność kulturową miasta ukazują eksponaty dokumentujące wszelkie przejawy życia codziennego czeladzian. W zbiorach znalazły się zatem zarówno narzędzia rolnicze, jak i przedmioty gospodarstwa domowego oraz wytwory rzemieślnicze. Muzeum Saturn posiada również pamiątki piśmiennictwa czeladzkiego, niemałą grupę tytułów prasowych podejmujących tematykę społecznego i gospodarczego rozwoju Czeladzi po 1945 roku, konspiracyjne wydawnictwa informacyjne z okresu II wojny światowej oraz czasopisma bezdebitowe. Szczególnie ciekawą grupą zabytków jest kolekcja kartograficzna, na którą składają się mapy luźne oraz miejskie plany z XIX i XX wieku. Niezwykle cenny materiał ikonograficzny stanowią archiwalne fotografie niosące ze sobą niepowtarzalną szansę zajrzenia do intymnego świata minionych generacji czeladzian. Odrębnym przedmiotem zainteresowań kolekcjonerskich są szklane klisze negatywowe o nad wyraz imponujących wartościach dokumentalnych i historycznych, a także karty pocztowe, w głównej mierze okazy ilustrujące widoki Czeladzi – również regionu – odznaczające się interesującymi walorami poznawczymi. Znaczące miejsce pod względem jakościowym i ilościowym zajmuje w kolekcji Muzeum Saturn zbiór sztandarów organizacji, stowarzyszeń, zakładów pracy i szkół działających w naszym mieście. Najstarszy, z misternie haftowaną postacią św. Barbary, pochodzi z 1910 roku z kopalni „Wiktor”. Najliczniej reprezentowane są sztandary organizacji kombatanckich oraz zakładów pracy i związków zawodowych. Najmniej liczną grupę stanowią sztandary szkolne.

Na zasobną kolekcję poświęconą dziejom czeladzkiego górnictwa składają się muzealia artystyczno-historyczne oraz archiwalne. Pierwszy z wymienionych zespół eksponatów prezentuje się niezwykle atrakcyjnie. W jego skład wchodzą artefakty historyczne w postaci medali pamiątkowych, znaczków, plakietek, odznaczeń, przypinek okolicznościowych. Bogatą sferę tradycji górniczych ilustrują przede wszystkim kolekcje galowych mundurów i insygniów górniczych, jak również obiekty związane z kultem górniczej patronki – św. Barbary. Unikatowy charakter posiada kolekcja zaproszeń, śpiewników i pamiątek z karczm oraz biesiad piwnych. W zbiorach Muzeum Saturn znajduje się także dokumentacja ikonograficzna przedstawiająca widoki zakładów górniczych, pojedynczych obiektów, budowli, hal, podziemi, urządzeń i naturalnie górników. Do ciekawszych okazów należą ponadto archiwalia odnoszące się do działalności stowarzyszeń górniczych i kas brackich, jak też te związane z sekcjami sportowymi działającymi przy obu kopalniach m.in. proporczyki, puchary, ceramika okolicznościowa.

Wyjątkowe miejsce w kolekcji górniczej zajmują muzealia archiwalne obejmujące takie materiały źródłowe jak: dokumentacja techniczna szybów, budynków kopalnianych, maszyn wyciągowych, dokumentacja projektowa, raporty dyspozytorskie, zarządzenia, instrukcje i regulaminy dotyczące pracy w kopalni, kalki, schematy techniczne przestrzenne oraz montażowe. Pokaźną część zbiorów stanowią zabytki prezentujące technikę górniczą w postaci narzędzi i urządzeń do robót górniczych, lamp górniczych, indywidualnego sprzętu oświetleniowego i ochronnego, sprzętu ratowniczego, specjalistycznych urządzeń służb technicznych, modeli maszyn wykorzystywanych w górnictwie. Odrębny zespół tworzy zbiór kartograficzny składający się z przedwojennych i powojennych map nadań oraz wyrobisk górniczych, powierzchniowych planów sytuacyjnych, przekrojów geologicznych. Prawdziwą perełkę dokumentalną stanowi opracowanie w języku francuskim dziejów Towarzystwa Bezimiennego Kopalń Węgla „Czeladź” zawierające nieznane dotąd plany: sytuacyjny nadań Towarzystwa Bezimiennego Kopalń Węgla „Czeladź” oraz ogólny kolonii Piaski z lat trzydziestych XX wieku. Szczególnymi okazami są również archiwalne księgi rachunkowe i sprawozdania buchalteryjne Książęcej Dyrekcji Dominialnej datowane na drugą połowę XIX stulecia, gdy właścicielem kopalni „Saturn” był książę Hugo von Hohenlohe zu Őhringen, a także zachwycający staranną oprawą introligatorską, pochodzący z lat 30. XX wieku album zawierający wykonane przez niezrównany duet Braci Altman fotografie przedsiębiorstw należących do Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego „Saturn” SA. Niezrównanym cymelium muzealnym jest natomiast pozycja wydawnicza sprzed 120 lat, składająca się z czarno-białych zdjęć ukazujących tak panoramę terenu kopalni „Saturn”, jak i wnętrza, nierzadko w budowie, poszczególnych obiektów technicznych, administracyjnych oraz mieszkalnych.

Zespół eksponatów mineralogicznych i paleontologicznych tworzący kolekcję geologiczną pod względem ilościowym przedstawia się najskromniej. Reprezentowany jest przez okazy skał, zwierzęcych i roślinnych skamielin, a także minerałów. Spośród nich króluje fragment ciosu mamuta włochatego Mammuthus primigenius.

Skip to content